21. Ciało/Umysł – Olga Dukhovnaya Swan Lake Solo

21. Ciało/Umysł – Olga Dukhovnaya Swan Lake Solo
Pokaz w ramach Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Tańca i Performansu Ciało/Umysł 2022 w Warszawie

Olga Dukhovnaya (w polskiej transliteracji Duchownaja) to ukraińska tancerka i choreografka; obecnie działająca we Francji. W Swan Lake Solo Dukhovnaya sama tańczy to, co wykonuje cały corps de ballet. Oczywiście, w dużym skrócie. Stworzona przez nią jednoosobowa wersja Jeziora łabędziego Piotra Czajkowskiego trwa nieco ponad pół godziny. Gwoli ścisłości, partneruje jej tancerz, który ją podnosi, ale bez tych figur nie ma klasycznego baletu.

Już sama koncepcja zatańczenia solo tego ultrarosyjskiego i uwielbianego na całym świecie baletu jest magnesem. W obliczu napaści Rosji na Ukrainę, która pociągnęła za sobą niepisany zakaz prezentacji rosyjskiej kultury, propozycja ukraińskiej artystki budziła jeszcze większą ciekawość. Fot. fot. Marta Ankiersztejn © Festiwal Ciało/Umysł

Spektakl wciąga od razu, od pojawienia się tancerki przed publicznością. Choreografia charakterystyczna dla tańca współczesnego zawiera również elementy z klasycznych wystawień Jeziora łabędziego.
Mam wrażenie, że tym, co przyciąga w spektaklu Olgi Duchownajewej jest też ona sama. Poza talentem, który jest sprawą oczywistą, siłą tej artystki jest jej osobowość; ma bezcenny dla występujących na scenie dar przyciągania uwagi samą swoją obecnością.

Na 21. C/U Dukhovnaya przerwała na chwilę przedstawienie, by powiedzieć coś, czego do tej pory w Polsce chyba nikt wiedział. Kiedy umarł Breżniew – we wszystkich rosyjskich programach telewizyjnych i radiowych non stop nadawano Jezioro łabędzie. Gdy dwa lata później zmarł jego następca Andropow, było tak samo. Po nieudanym zamachu stanu, który miał obalić Gorbaczowa, znowu na wszystkich falach rozbrzmiewało Jezioro łabędzie.

Czy nadawano je również 24 lutego 2022 – nie dosłyszałam, ale to jest do sprawdzenia. W każdym razie, kiedy w Rosji dzieje się coś przełomowego, sięgają tam po Jezioro łabędzie. Na marginesie, co za ironia losu wobec kompozytora zmuszonego przez ówczesne władze Rosji do popełnienia samobójstwa.
Jak można się domyślać, nie bez wpływu na powstanie Swan Lake Solo – spektaklu kontestującego nadawanie politycznego znaczenia Jezioru łabędziemu – były pobyty Duchownajewej w Moskwie, gdzie realizowała w latach 2006–2010 własne projekty, ale także przeprowadzała castingi, właśnie do Jeziora łabędziego.

Realizatorzy 21. Festiwalu Ciało/Umysł postanowili połączyć pokaz Swan Lake Solo (dla mnie fascynującej propozycji teatru tańca) z performansem polskiej tancerki, choreografki i performerki Anny Steller. Odbicia Anny Steller są jej artystyczną i osobistą reakcją na wojnę w Ukrainie. Steller przez bite pół godziny skacze w rytmie utworów ukraińskich raperek. Ten niełatwy w odbiorze performans wyraża, w zaskakujący zapewne dla niejednej osoby sposób, nieustające wsparcie dla walczących Ukraińców. W intencji wykonawczyni miało to być również wyczerpujące ćwiczenie z przetrwania nie tylko dla niej, ale również dla widzów.
Ten wieczór na 21. C/U pozostanie dla mnie niezapomniany.

21. Ciało/Umysł – Dominik Więcek Café Müller

22. Ciało/Umysł (2023) – Pan Zaraz

20. Ciało/Umysł (2021) – Jacek Przybyłowicz Humani corporis fabrica

Anna Steller w performansie Odbicia. Fot. Marta Ankiersztejn © Festiwal Ciało/Umysł