Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX i XXI wieku

Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX i XXI wieku – to aktualna wystawa w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, zorganizowana w 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej.

Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX i XXI w. – kopia Guerniki Picassa, namalowana przez Wojciecha Fangora

Ekspozycja składa się z trzech części. Centralnym obiektem pierwszej jest kopia Guerniki Pabla Picassa wykonana przez Wojciecha Fangora (nb. autora grafik na stacjach II linii metra w Warszawie).
Picasso namalował Guernikę w hołdzie baskijskiemu miastu Guernica, zbombardowanemu przez Luftwaffe podczas hiszpańskiej wojny domowej (1936–1939). Przywołanie tego słynnego obrazu, który stał się symbolem okrucieństwa wojennego, ma uświadomić, że uwikłanie sztuki w politykę nastąpiło już w latach 30. minionego wieku.

W tej sekcji znajdują się prace lewicowej Grupy Krakowskiej. Ruchowi robotniczemu było po drodze z międzynarodowym ruchem antyfaszystowskim. Na specjalną uwagę zasługuje gablota z karykaturami Hitlera, narysowanymi przez Maję Berezowską. Pochodzą one z serii karykatur Miłostki słodkiego Adolfa, którą ta świetna rysowniczka opublikowała we francuskim piśmie „Ici Paris” w 1935 r. Po wybuchu II wojny światowej za znieważenie Führera została aresztowana i uwięziona w obozie koncentracyjnym.

Druga część wystawy odnosi się do czasu komunizmu w Polsce, kiedy to antyfaszyzm i pacyfizm były na sztandarach, w przenośni i dosłownie. Przypomina wystawę „Arsenał” w ramach V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów odbywającego się w 1955 r. w Warszawie. Było to masowe, propagandowe wydarzenie, mające wykazać wyższość socjalizmu nad kapitalizmem. Do Warszawy zjechały wtedy tysiące młodych ludzi z ponad stu krajów, zarówno z kapitalistycznych, jak i z Trzeciego Świata.

Wystawa „Arsenał” miała podtytuł „Przeciw wojnie, przeciw faszyzmowi”. Inżynierowie dusz liczyli na wytworzenie w młodych ludziach przekonania, że jedyną tamą, która powstrzyma powrót faszyzmu jest «komunistyczny humanizm».

Trzecia część ekspozycji ilustruje współczesne podejście do faszyzmu. Dziś przestaje on być traktowany wyłącznie jako historyczna ideologia, która doprowadziła do ludobójstwa. Jest utożsamiany z postawami rasistowskimi, antykobiecymi czy aprobującymi przemoc.
Współcześni artyści mówią nam, że walka z faszyzmem nigdy nie zostanie wygrana raz na zawsze. Zagrożenie to wymaga stałej czujności, a perswazyjny potencjał sztuki może ją tylko wyostrzyć.

Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX i XXI wieku – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, ul. Wybrzeże Kościuszkowskiej 22 (30 sierpnia – 17 listopada 2019)
Kuratorzy
Sebastian Cichocki, Joanna Mytkowska, Łukasz Ronduda, Aleksandra Urbańska
Opracowanie graficzne wystawy
Piotr Chuchla