Prorok – recenzja

Prorok – recenzja. Reżyseria Michał Kondrat. Scenariusz: Katarzyna Bogucka, Joanna Dudek-Ławecka, Karolina Słyk
W rolach głównych: Sławomir Grzymkowski – ksiądz prymas Stefan Wyszyński, Adam Ferency – Władysław Gomułka, Marcin Troński – Józef Cyrankiewicz, Tomasz Sapryk – Zenon Kliszko, Karolina Bruchnicka – Kazia, Katarzyna Zawadzka – Magda, Michał Meyer – Janek

Film Michała Kondrata ożywił moje wspomnienie z pogrzebu Stefana Wyszyńskiego. Plac Piłsudskiego (wówczas Zwycięstwa), gdzie odprawiano mszę pogrzebową, wypełniał nieprzebrany tłum, dosłownie głowa przy głowie. Stałam daleko, za Grobem Nieznanego Żołnierza. Kiedy kondukt wyruszył do bazyliki św. Jana (miejsca pochówku) postanowiłam wracać do domu. Ulice Warszawy były niemal całkowicie wyludnione. Na przystanku tramwajowym, oprócz mnie, stały tylko dwie osoby: kobieta w średnim wieku i podchmielony kloszard mamroczący: „A czyj to pogrzeb?” Zgorszona kobieta i jego niewiedzą, i jego stanem, odpowiedziała mu słowami, które do dziś brzmią mi w głowie: „To Wielki Polak umarł!”.
Gdy wróciłam do domu, w telewizji trwała jeszcze transmisja z bazyliki świętojańskiej. Przed telewizorem siedział dziadek, który wskutek ograniczeń ruchowych, praktycznie nie opuszczał mieszkania. Zaczął mnie wypytywać, co widziałam. Kiedy dowiedział się, że głównie plecy stojących przede mną ludzi, stwierdził, iż on w tv zobaczył wszystko. A po chwili, z odcieniem zazdrości, dodał: „Ale ty brałaś udział!”

Tytuł Prorok nawiązuje do akcji komunistycznych władz Polski, która miała taki właśnie kryptonim. Jej celem było skompromitowanie Prymasa, a tym samym zniszczenie Kościoła katolickiego w Polsce. We wszystkich służbowych pomieszczeniach kurii i w prywatnym apartamencie Prymasa zainstalowane były podsłuchy. Doliczono się kilkudziesięciu agentów, którzy na niego donosili. Przez ponad dwadzieścia lat inwigilacji, prowadzonej do końca życia Prymasa, nie znaleziono niczego, co mogłoby podważyć jego autorytet.
Wszystkie rozmowy Wyszyńskiego z komunistyczną wierchuszką, które słyszymy z ekranu, są dosłownymi cytatami z zapisów esbeckich podsłuchów. Zapewne było to nie lada wyzwaniem dla aktorów, ale wyszli z tego obronną ręką. Powiedziałabym, że słucha się ich nawet z większym zaciekawieniem, wiedząc, iż te słowa padły naprawdę.

Oprócz Gomułki, Cyrankiewicza i Kliszki – wśród głównych bohaterów Proroka są trzy fikcyjne postacie młodych ludzi, stworzone przez scenarzystki na podstawie życiorysów kilku prawdziwych osób z otoczenia Stefana Wyszyńskiego. Sceny z tym trojgiem młodych (ale nie tylko z nimi) ukazują, jakim człowiekiem był ksiądz prymas w relacjach prywatnych. Jedna z pań obecna na spotkaniu z reżyserem w warszawskim kinie Wisła, która jako młoda dziewczyna zetknęła się z Prymasem, zapewnia, że był dokładnie taki, jakim został pokazany na ekranie. Bywał posągowy, ale potrafił okazywać ojcowskie, czy po prostu ludzkie, serdeczne uczucia. I zawsze działał w dobrej wierze.

Twórcy filmu całkowicie zrezygnowali z pokazywania duchowości przyszłego Błogosławionego. Skupili się na przedstawieniu Stefana Wyszyńskiego jako wytrawnego polityka i niezłomnego, odważnego człowieka. Miał on świadomość, że spotka się z ostrą krytyką za pertraktacje z komunistami, którzy po trupach parli do wyeliminowania religii z życia Polaków, a mimo to zdecydował się je podjąć. I wiele zyskał.

Myślę, że Prorok może być różnie odbierany. Inaczej przyjmą go widzowie, którzy znali prymasa Wyszyńskiego z osobistych kontaktów, inaczej ci, którzy tylko słuchali jego kazań i pamiętają tembr jego głosu, a jeszcze inaczej ci, którzy poznają go dopiero z tego filmu.
Niezależnie od oceny pod względem wyboru faktów i samej roboty filmowej, niezaprzeczalnym walorem tego filmu jest przypomnienie Prymasa Tysiąclecia, który, że się tak górnolotnie wyrażę, ze wszech miar zasługuje na pamięć.

 

Zdjęcia – materiał prasowy/Kondrat-Media