Kobieta z… – recenzja

Kobieta z… Scenariusz i reżyseria Małgorzata Szumowska i Michał Englert.
W rolach głównych Małgorzata Hajewska-Krzysztofik i Joanna Kulig oraz Mateusz Więcławek i Bogumiła Bajor. W pozostałych rolach m.in.: Jerzy Bończak, Jacek Braciak, Piotr Cyrwus, Mikołaj Grabowski, Tomasz Schuchardt.

Małgorzata Hajewska-Krzysztofik i Joanna Kulig – główne bohaterki filmu Kobieta z… .
Fot. Łukasz Bąk/materiał prasowy dystrybutora/Next Film

Mateusz Więcławek i Bogumiła Bajor grają te same postacie, co Hajewska i Kulig, w młodości.
Fot. Łukasz Bąk/Fot. materiał prasowy dystrybutora/Next Film

Aniela Wolny urodziła się chłopcem. Dorastała w prowincjonalnym miasteczku, z którego nigdy się nie wyprowadziła. Jako młody mężczyzna poznała rówieśniczkę. Stali się parą, wkrótce pobrali się i urodził im się syn. Gdy pierworodny był już starszym nastolatkiem – odezwał się (zresztą nie po raz pierwszy, w dzieciństwie i za czasów kawalerskich też to się zdarzało) zew krwi. Nie czuła się sobą jako chłopak, a w dojrzałym życiu jako mężczyzna. To poczucie niezgodności z własnym ciałem coraz bardziej narastało, mimo że żona po kilkunastu latach małżeństwa ponownie zaszła w ciążę i urodziło się ich drugie dziecko. Mentalnie czuła się kobietą. Zaczęła szukać w Internecie treści dotyczących tranzycji płciowej. I odważnie poddała się jej w dojrzałym życiu.
Nie jest to historia konkretnej osoby. Nazwisko głównej bohaterki, nadanej jej przez twórców filmu, zapewne nie było pierwszym z brzegu. Jest ono w tej opowieści bardzo wymowne. Aniela Wolny uosabia przeżycia i uczucia każdej osoby trans przed, w trakcie i po tranzycji. Film ukazuje jej relacje z bliskimi: rodzicami, rodzeństwem; partnerami i partnerkami, którzy sądzili, że wiążą się z osobą płci przeciwnej; z własnymi dziećmi; wreszcie z koleżankami i kolegami z pracy czy dawnymi kolegami i koleżankami ze szkoły.

Kobieta z… jest efektem wieloletniej pracy Szumowskiej i Englerta. Rezultatem ich spotkań i rozmów z dziesiątkami ludzi ze społeczności LGBTQ+ w różnym wieku. Byli oni nie tylko konsultantami w powstawaniu scenariusza, ale także asystentami reżyserów i członkami ekipy we wszystkich pionach. To z ich doświadczeń utkana jest postać Anieli, a także jej partnerki w czasie, gdy Aniela była przez nią i całe otoczenie postrzegana jako mężczyzna.
Kobieta z … ma zręcznie wplecione w fabułę podstawowe informacje edukacyjne. Dowiemy się z tego filmu, co powoduje, że «tacy ludzie» się rodzą; na czym polega proces tranzycji i jakie są jego etapy; dlaczego z punktu widzenia polskiego prawa osoba pragnąca zmienić płeć na zgodną z odczuwaną, musi pozwać swoich rodziców do sądu itd., itd.
Przyznam się, że parokrotnie w trakcie seansu, a zwłaszcza w sekwencji, w której Aniela wrobiona przez swego brata, trafia do więzienia – bałam się o nią. Nie zdziwiłabym się, gdyby spotkało ją coś złego. Ale do żadnego pastwienia się nad nią tj. nad postacią filmową, nie dochodzi. W Kobiecie z…  zobaczymy też przejawy niechęci do osób trans, ale Szumowska z Englertem ukazują przede wszystkim tę otwartą część naszego społeczeństwa. Żona Anieli w czasie kiedy Aniela była postrzegana jako mężczyzna, gdy poznała prawdę, przeżyła szok, ale z czasem nie tylko pogodziła się z tym co się stało, ale wykazała się empatią. Została oddaną przyjaciółką Anieli.

Joanna Kulig przygotowując się do roli żony, rozmawiała z wieloma kobietami, których partnerzy stali się później transkobietami. Wszystkie nie mówiły o nich  «on», a «moja ukochana osoba».
Postać Anieli wyraziście i przekonująco zagrała Małgorzata Hajewska-Krzysztofik. Stworzyła poruszającą kreację! W Polsce nie znaleziono aktorów ani aktorek trans z wykształceniem aktorskim, którzy byliby gotowi zagrać w filmie fabularnym w pewnym sensie siebie, a tym samym podjąć ryzyko stygmatyzacji, jaka mogłaby ich później spotkać. Niemniej, Szumowska i Englert wykorzystali okazję do zaistnienia w polskim kinie osób nieheteronormatywnych i zaprosili do pracy nad Kobietą z… wszystkie osoby trans i niebinarne, które wzięły udział w castingu. Zostały one obsadzone w licznych epizodach, w których grają również postacie cispłciowe (w terminologii LGBTQ+ cispłciowość oznacza zgodność płci przypisanej przy urodzeniu z odczuwaną). Jest to pierwszy polski film z tak liczną reprezentacją tej społeczności. A co za tym idzie, z ekranu, jak to się mówi, wieje prawdą.

Inne filmy o podobnej tematyce:

Orlando – moja polityczna biografia. Scenariusz i reżyseria Paul B. Preciado. Polska premiera 29 marca 2024

Wszystkie nasze strachy oparte na biografii Daniela Rycharskiego. Złote Lwy na 46. FPFF w Gdyni w 2021 r. Scenariusz i reżyseria: Łukasz Ronduda, Łukasz Gutt